Czemu służy dezynfekcja?
Prawidłowa dezynfekcja oraz postępowanie według wyznaczonych procedur higienicznych stanowi niezwykle istotny element profilaktyki zakażeń w placówkach służby zdrowia. Wiąże się to z koniecznością nabycia przez kadrę i personel sprzątający pewnego zasobu wiedzy i umiejętności. Uświadomienie sobie możliwych dróg transmisji zakażeń jest pierwszym krokiem do właściwego postępowania w celu uniknięcia infekcji.
W gabinecie lekarskim źródłem zakażenia może stać się pacjent, personel medyczny lub inne osoby mające kontakt z otoczeniem tych pierwszych. Mogą oni posiadać aktywną infekcję bez objawów klinicznych lub być w okresie inkubacji choroby zakaźnej. Wciąż nie wiadomo do końca od czego zależy fakt, że niektórzy nie rozwijają żadnych objawów, a część osób choruje. Wiadomo, że wpływ na taki stan rzeczy ma kondycja układu odpornościowego. Osoby starsze, z chorobami przewlekłymi (cukrzyca), zaburzoną odpornością (HIV), po przeszczepach lub w trakcie leczenia mogą być bardziej wrażliwe na infekcje.
Drogą szerzenia zakażeń jest nie tylko kontakt bezpośredni z osobą (ręce personelu). Możemy tutaj mówić o kolejnych trzech możliwościach: zakażenie poprzez kontakt pośredni – zakażony sprzęt (maski twarzowe, ssaki, aparaty do resuscytacji, nawilżacze do inkubatorów, nebulizatory, respiratory, wanienki, roztwory do przepłukiwania spojówek, pojemniki na płynne mydło); drogą kropelkową oraz przez zanieczyszczone nośniki (krew, płyny, pokarm).
Czynnikami zakażenia mogą być rożne mikroorganizmy. Wymieńmy po kolei:
- bakterie (B) w tym prątek gruźlicy (Tbc),
- grzyby (F),
- wirusy (V) i spory (S).
Kolejnym ważnym czynnikiem decydującym o bezpieczeństwie pacjentów i personelu jest właściwy dobór, a następnie postępowanie z preparatami dezynfekcyjnymi w takich obszarach jak dezynfekcja:
- narzędzi,
- powierzchni,
- skóry.
- posiadać deklaracje zgodności z wymaganiami zasadniczymi dyrektywy 93/42 EWG, co w praktyce oznacza zakwalifikowanie tych preparatów do grupy wyrobów medycznych (klasa II a lub II b) i sygnowanie poprzez zamieszczenie na opakowaniu znaku CE wraz z liczbowym kodem oznaczającym jednostkę notyfikującą. W przypadku, gdy taką deklarację wystawia producent z terenu UE, nie ma potrzeby dokonywania wpisu do Rejestru Produktów Medycznych w Polsce.
- lub posiadać dopuszczenia do obrotu preparatu biobójczego, które wydaje Urząd Rejestracji Produktów Leczniczych, Wyrobów Medycznych i Produktów Biobójczych w Warszawie.
- lub w przypadku preparatów do skóry i błon śluzowych, powinny posiadać wpis na listę produktów leczniczych w Rejestrze Produktów Leczniczych. Dodatkowo dla każdej z tych grup wymagane jest przedstawienie karty charakterystyki preparatu. Należy pamiętać, że na podmiocie wprowadzającym produkt do obrotu ciąży obowiązek dostarczenia powyższych dokumentów. Spełnienie tych wymagań pozwala na stosowanie środka, który zgodnie z polskimi przepisami jest dopuszczony do obrotu. Z chwilą wejścia Polski do UE tracą swoją formalną moc wykazy produktów pozytywnie zaopiniowanych przez PZH. W praktyce oznacza to, że instytucje kontrolujące nie mogą zarzucić użytkownikom stosowania produktów niezgodnie z przepisami, jeśli preparaty te mają tylko dopuszczenie obowiązujące na terenie UE, a nie posiadają opinii PZH.
Dezynfekcja powierzchni w placówkach służby zdrowia
Preparaty do dezynfekcji powierzchni dzielimy ze względu na wielkość dezynfekowanego obszaru na: Preparaty do małych i trudnodostępnych powierzchni (łóżko chorego, szafka, klamka) oraz dużych, tzw. zmywalnych (podłogi, lamperie). Na tym etapie wybieramy preparaty spośród zupełnie innych grup produktów. Do małych, trudno-dostępnych powierzchni zastosowanie mają preparaty oparte na bazie alkoholi, które ze względu na ich właściwości doskonale sprawdzają się w tego typu zabiegach. Charakteryzują się szybkim czasem działania, wysychaniem bez pozostawiania smug oraz stosunkowo szerokim spektrum bójczym. Do tego typu powierzchni najczęściej mają zastosowanie preparaty w postaci aerozolu lub chusteczek. Zakładając, że w trakcie leczenia i zabiegów stomatologicznych ma miejsce rozprysk wydzielin organicznych można przyjąć, że najbliższe otoczenie pacjenta jest obciążone substancjami białkowymi. Stąd właśnie potrzeba takiego doboru preparatów, które mają jak najszersze spektrum działania, a przynajmniej obejmującego wirusy krwiopochodne (HIV, HBV). Zalecane jest także działanie wobec Tbc. W ostatnim czasie bardzo istotna jest skuteczność wobec wirusa A/H1N1. Takie działanie wirusobójcze wykazują wszystkie produkty do dezynfekcji MEDISEPT.
Istotną informacją dla użytkownika może okazać się deklaracja producenta lub przedstawienie badań potwierdzających, że preparat został przebadany w symulowanych warunkach użytkowych (faza 2, krok 2). Duże znaczenie ma informacja o możliwości używania preparatu również w obecności zabrudzeń biologicznych. Mianem zabrudzeń biologicznych określa się widoczne zabrudzenia spowodowane płynami ustrojowymi pacjenta (krew, ślina, wydzieliny i wydaliny).
Mimo powszechnego stosowania produktów opartych na alkoholach istnieje ryzyko nietolerancji materiałowej np. z obiciem fotela lub innymi użytymi materiałami. Należy zwrócić również uwagę na to, że większość lamp wykonana jest ze szkła akrylowego, które po dłuższym czasie używania alkoholi matowieje. Wówczas zastosowanie mają preparaty na bazie składników innych niż alkoholowe.
W przypadku preparatów stosowanych w dezynfekcji dużych powierzchni gama substancji chemicznych i ich grup jest o wiele bardziej bogata. Zastosowanie znalazły tutaj preparaty chlorowe, ze względu na szerokie spektrum działania i możliwość używania w obecności zabrudzeń biologicznych. Są tanie i skuteczne. Ograniczenie wynika jednak z uciążliwości zapachu przy stosowaniu ich w obecności pacjentów oraz dużej toksyczności. Obecnie najszerszą grupą produktów są aminy i ich pochodne (QAV). Stosunkowo niski koszt, dobre właściwości myjące, szerokie spektrum i mała uciążliwość sprawiają, że cieszą się dużą popularnością. Sprawą istotną jest, aby używać odpowiednich preparatów zarówno do małych jak i dużych powierzchni, a także odczytywać spektrum działania dla czasów nie dłuższych niż 15 minut. Oczywiście krótszy czas działania jest mile widziany, zwłaszcza w przypadku preparatów w postaci aerozolu.
W przypadku ochrony małych lub trudnych do czyszczenia powierzchni – najbardziej wydajna jest ochrona poprzez zastosowanie bariery. Bariera musi być odporna na płyny. Materiały, takie jak plastikowa taśma, serweta, jednorazowe prześcieradło, pokrowiec są najczęściej używane jako takie zabezpieczenie. Jednorazowe artykuły muszą być zmieniane po każdym kontakcie z pacjentem. Dezynfekcja nie jest konieczna, jeżeli bariera nie została uszkodzona. W przypadku uszkodzenia lub wtedy, gdy chroniona powierzchnia uległa kontaminacji podczas usuwania bariery, niezbędne jest umycie i dezynfekcja powierzchni. Na koniec dnia, bez względu na stosowaną barierę, powierzchnia powinna być umyta i zdezynfekowana. Stosowanie barier nie jest jeszcze w Polsce popularne, ale ze względu na ich funkcjonalność stale rośnie.
